Κοψίματα, χάραξη με αιχμηρά αντικείμενα, τσιμπήματα, δαγκώματα,
τράβηγμα του τριχωτού της κεφαλής, χτύπημα της κεφαλής στον τοίχο, καψίματα με
τσιγάρο, πόση τοξικών ή άλλων επικίνδυνων ουσιών, είναι μερικές από τις
συμπεριφορές που συναντούμε σε αυτοτραυματισμούς. Ο έφηβος μπορεί να χαράξει
το δέρμα του με ξυριστικές λεπίδες ή κομμάτια από γυαλί, να προκαλέσει έγκαυμα ή
να χτυπήσει κάποιο μέρος του σώματος, να ξύσει και να πειράξει παλιές πληγές ή να
μην αφήσει νέες να επουλωθούν.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο αυτοτραυματισμός δεν αποτελεί ένδειξη ή επιθυμία
αυτοκτονίας, καθώς ο απώτερος στόχος των εφήβων δεν είναι να δώσουν τέλος στη
ζωή τους (αν και πρέπει πάντα να διερευνάται) αλλά η προσπάθειά τους να
αισθανθούν καλύτερα ή/και ζωντανοί, μέσα από μια μορφή αυτοτιμωρίας. Το
έναυσμα για μία τέτοια πράξη μπορεί να είναι μία απόρριψη, ένα έντονο
ψυχοπιεστικό γεγονός, αυτό όμως είναι η κορυφή του παγόβουνου.
Τα κορίτσια εμφανίζονται πιο επιρρεπή στις αυτοτραυματικές πράξεις, με
τριπλάσια ποσοστά εμφάνισης συγκριτικά με τα αγόρια, ενώ είναι πιο πιθανό να
αρχίσουν να αυτοτραυματίζονται σε μικρότερη ηλικία και συνήθως χρησιμοποιούν
πιο σοβαρές μορφές αυτοτραυματισμού. Σε αρκετούς εφήβους υπάρχει ιστορικό
διατροφικών διαταραχών, ενώ βιώματα κακοποίησης, παραμέλησης ή
ενδοοικογενειακής βίας είναι επίσης συχνά στα ιστορικά αυτών των παιδιών.
Τα επώδυνα συναισθήματα που βιώνουν κατακλύζουν τον ψυχικό τους κόσμο,
με ένα τρόπο που ξεπερνούν τα αποθέματα που έως τώρα είχαν να διαχειρίζονται ό,τι
τους συμβαίνει. Συχνά περιγράφουν την συμπεριφορά τους ως το μόνο τρόπο να
λυτρωθούν από ενοχές για πράξεις ή σκέψεις μη αποδεκτές από τους ίδιους, ως μια
συναισθηματική εκφόρτιση και ανακούφιση, ενώ ο σωματικός πόνος φαίνεται να
είναι η μόνη διέξοδος που πιστεύουν ότι έχουν τη δεδομένη στιγμή για να νιώσουν
ότι κάτι άλλο μπορεί να πονά πιο πολύ από το συναισθηματικό, ψυχικό πόνο. Ενίοτε
οι ίδιοι τον περιγράφουν ως ένα «αναλγητικό», το οποίο τους βοηθά να αισθανθούν
καλύτερα και πιο ζωντανοί.
Αν συμβεί σε οποιονδήποτε δικό μας δε μπορούμε να κάνουμε ότι δεν το
είδαμε ή να συνεχίσουμε έτσι απλά την καθημερινότητά μας μετά από κάποια
ράμματα στο νοσοκομείο. Τα άτομα αυτά έχουν ανάγκη από υποστήριξη και
παρακολούθηση από πλαίσιο ψυχικής υγείας, ανάγκη να μάθουν πιο λειτουργικούς
τρόπους να διαχειρίζονται τα συναισθήματα δυσφορίας, απογοήτευσης, απόρριψης,
θυμού, ενοχών.
Το ενδιαφέρον μας θα πρέπει να επικεντρωθεί στο τι συμβαίνει στη ζωή τους που τους ωθεί να καταφεύγουν σε αυτοτραυματισμούς και όχι σε αυτή καθαυτή τη συμπεριφορά τους ακούμε με προσοχή και ειλικρινές ενδιαφέρον ώστε να αισθάνονται ασφαλείς και να μην φοβούνται να αναζητήσουν βοήθεια προκειμένου να σταματήσουν την επιβλαβή συμπεριφορά δεν τους καλούμε να τη σταματήσουν απότομα γιατί προφανώς όλο αυτό εξυπηρετεί κάποια ανάγκη τους που θα μείνει ακάλυπτη χωρίς υποστήριξη από ειδικό αν παρατηρούμε μακρυμάνικα ρούχα ενώ η θερμοκρασία δεν το επιτρέπει, μεγάλη δυσκολία στη διαχείριση των συναισθημάτων, δυσχέρεια στις διαπροσωπικές σχέσεις, χαμηλή αυτοεκτίμηση και κακή εικόνα εαυτού δε φοβόμαστε να ρωτήσουμε. Η συζήτηση από μόνη της δεν είναι ικανή να προκαλέσει άλλο ένα επεισόδιο αυτοτραυματισμού αντί να στρέψουμε όλη την ευθύνη στο ίδιο το άτομο και τους τρόπους αντιμετώπισης δηλώνουμε διαθέσιμοι να διερευνήσουμε τα δυναμικά της οικογένειάς μας και αν καιπώς αυτά συμβάλλουν στις δυσκολίες του παιδιού μας.
Η ψυχολόγος του σχολείου, Παπαδημητρίου Βασιλική
